Najbrzydsze Dzieciątka Jezus

Jak daleko może się posunąć artysta przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem? Okazuje się, że fantazja niektórych malarzy wykraczała daleko poza granice przyzwoitości, a wyobrażenia Dzieciątka Jezus meandrowały dość swobodnie, tworząc gigantyczne zakola interpretacyjne: od dziecka z twarzą starca, ciałem schorowanego otyłego człowieka, czy postaci przypominającej bardziej tolkienowsko-jacksonowskiego Golluma.

Fragment obrazu Jana van Eycka "Madonna kanclerza Rolin" (1435 r.)

Oto subiektywny (co szczególnie podkreślam) ranking najbrzydszych Dzieciątek. Na Madonny przyjdzie pora.

1. Jezus z obrazu „Madonna kanclerza Rolin” – Jan van Eyck (powyżej)

Obraz ten powstał na zamówienie burgundzkiego kanclerza – Nicolasa Rolin, który został także uwieczniony na malowidle. Jan van Eyck nie powstrzymał się od wymierzenia w swojego „chlebodawcę” ostrza ironii, ukazując go jako bezwzględnego pyszałka patrzącego, owszem, na Matkę Boską z Dzieciątkiem, ale jakby gardzącego ich majestatem.

Wątpliwa pobożność fundatora zdaje się tu nie być żadną tajemnicą.

Na drugim planie jest godny uwagi pejzaż – tętniące życiem miasto, zatłoczony most, wysepka i barki. Inny świat – gwarny i doczesny.

2. Jezus z obrazu „Madonna kanonika van der Paele” – Jan van Eyck

Fragment obrazu "Madonna kanonika van der Paele" Jana van Eycka

Matka Boska z pogardą spogląda na zleceniodawcę – kanonika Jorisa van der Paelem, którego van Eyck przedstawił jako nadętego starca, nie darując mu ani jednej zmarszczki, brodawki i potężnej łysiny.

Z obrazu wieje egzotyką. Mały Jezus trzyma w ręce papużkę i bukiet kwiatów.

Obraz jest utrzymany w konwencji „Madonny kanclerza Rolin” – nie tylko, jeśli weźmiemy pod uwagę kompozycję, ale przede wszystkim pogardliwe przedstawienie zleceniodawcy…

3. Jezus z obrazu „Święta Rodzina” Martina Schongauera

Fragment obrazu "Święta Rodzina" Martina Schongauera (1475-80)

Madonna karmi Dzieciątko winogronami. Owoce te są symbolem Eucharystii – czyli zapowiedzią śmierci Jezusa.

Twórczość Martina Schongauera, niemieckiego malarza i rytownika, pozostaje pod wielkim wpływem Rogera van der Weydena.

4. Jezus z obrazu „Madonna z motylami” Jeana Malouela

Fragment obrazu "Madonna z motylami" Jeana Malouela (1412 r.)

Madonna z Dzieciątkiem to jeden z najczęściej podejmowanych w malarstwie (i rzeźbie) tematów. Postaci zwykle przedstawiane są w otoczeniu symboli. Jabłko to symbol panowania, ale także zbawienia; kiść winogron – śmierci, jaskółka – zmartwychwstania, a krzyż – męczeństwa.

Najczęściej są to obrazy pełne macierzyńskiego ciepła lub pełnego powagi majestatu, a przedstawiane postaci – wyidealizowane. Zdarza się jednak, że malarze robią niewinny skok w bok i – unikając odbitek z ugłaskanej sztampy – wprowadzają zamęt do przyjętych od wieków wyobrażeń świętych.

5. Jezus z obrazu „Madonna z Dzieciątkiem” Albrechta Durera

Fragment obrazu "Madonna z Dzieciątkiem" Albrechta Durera. Fot. Agencja FORUM

ŹRÓDŁA:

Van Eyck, Klasycy sztuki, „Rzeczpospolita”

„Dzieciątko Jezus w sztuce” (Przewodnik Katolicki)

Madonna w sztuce